کتاب‌های درسی را از دوره‌ی ایلام آغاز کنید نه ماد

کتاب‌های درسی را از دوره‌ی ایلام آغاز کنید نه ماد  

خبرنگار امرداد- میترا دهموبد: «چه خوب بود اگر کتاب‌های درسی ما از روزگار "ماد" آغاز نمی‌شد و آغاز آن از چندهزار سال پیشتر یعنی از تمدن ایلامی، می‌بود. وقتی در یک تمدن حق زن رعایت می‌شود، مساله‌ی ارث کاملا حل‌شده‌است و در معماری به‌عنوان نخستین سازندگان زیگورات شناخته می‌شوند، چگونه می‌شود که به این سادگی نادیده گرفته می‌شوند و کتاب‌هایمان از دوره‌ی ماد آغاز می‌شود؟»
 

بر روی ادامه مطلب در زیر کلیک کنید

رضا نیکپور، کارشناس ارشد تاریخ و مدیرعامل انجمن ایلام‌شناسی ایران، در نشستی با نام «بررسی تاریخ و تمدن ایلام باستان» با اشاره به مطلب بالا گفت: «ایلام یک تمدن پا‌گرفته در سرزمین ایران و برآمده از میان اقوام ایرانی است. ایلام در تاریخ کشور ما همچون پلی است که دوره‌ی پیش از تاریخ را به دوره‌ی تاریخی پیوند داده‌است. »
به‌گفته‌ی نیکپور بر روی تمدن ایلام بسیار کم، کار شده‌است و این کم‌کاری از خودمان است. نیکپور با اشاره به این‌که هرچه درباره‌ی تمدن ایلام می‌گوییم برگرفته از پژوهش خارجی‌ها است، گفت: «خارجی‌ها تا به امروز نشان داده‌اند که دلشان برای ما نسوخته‌است. البته دستشان درد نکند که کاوش و پژوهش می‌کنندولی آن‌چه می‌کنند در گام نخست به سود خودشان است. بسیاری از آن‌چه را که یافته‌اند تاراج کرده‌اند و حتا تاریخ را در بیشتر هنگامه‌ها، به‌گونه‌ای که آسیبی به تمدن و پیشینه‌ی نژادی، قومی و مذهبی خودشان نزند، دگرگون می‌کنند و البته در پایان نتیجه‌ی دلخواه را از کاوش‌هایشان درباره‌ی تمدنی که مال ما است، می‌نویسند و ما بی‌توجه، حتا بچه‌هایمان نامی از این تمدن ایرانی نشنیده‌اند.»
تمدن ایران باستان، گستره‌ای از خوزستان، لرستان، پشت‌کوه، پیش‌کوه و کوه‌های بختیاری را در بر داشته و از باختر(:غرب) به دجله و از خاور(:شرق) به بخشی از پارس و گاهی تا شهر سوخته، از شمال به کوه‌های بختیاری و از جنوب به شاخاب‌فارس(:خلیج‌فارس)می‌رسید‌ه‌است. پایتخت ایلامی‌ها شوش بوده‌است و این تمدن آنچنان پیشرفته و نیرومند بوده که حتا پس از گذشت چندین سده از نابودی‌اش و پس از روی کار آمدن تمدن هخامنشی، می‌شود یادگارهای این تمدن را در هنر، معماری، سامانه‌ی اداری و دیگر بخش‌های امپراتوری بزرگ هخامنشی دید.
گستره‌ی فرمانروایی ایلامی‌ها در زمان اوج قدرت از باختر تا بابل و از شمال تا اصفهان بوده‌است. ایلام باستان از دو بخش کوهستانی و جلگه‌ای تشکیل شده‌بوده که باهم پیوندی هزاران‌ساله داشته‌اند.
نیکپور گفت: «تمدن ایلام در فلات ایران از نخستین جاهایی است که وارد دوران تاریخی شده است.»
تمدن ایلام به سه دوره‌ی «قدیم» از اواخر سده‌ی چهارم پیش از میلاد، «میانه» از ١٤٥٠ تا ١١٠٥ پیش از میلاد و «جدید» از ٧٣٤ پیش از میلاد تا هنگام پیوستن به فرمانروایی هخامنشی، بخش می‌شود.
به‌گفته‌ی وی تمدن ایلامی، تمدنی است که زبانی یگانه دارد به‌نام زبان انزانی که با دیگر زبان‌های هم‌زمانش، متفاوت است و خطی که نمونه‌ی ابتدایی خط میخی است و دارای دستور نوشتاری ویژه‌ای است. نیکپور درباره‌ی این خط گفت: «نمونه‌ی خط‌ها و خط‌‌نگاره‌هایی که در شوش یافت‌شده‌است از خط سومری‌ها بسیار کهن‌تر است و این نشانمی‌دهد که سومری‌ها به‌ کمک خط تصویری و نیمه‌تصویری  ایلامی‌ها توانسته‌‌اند خطی را که امروز به‌نام خط میخی می‌نامیم، بیافرینند.»
به‌باور وی از همین‌روی است که ایلامی‌ها خط تازه‌ را که گونه‌‌ی پیشرفته‌ی همان خط ابداعی خودشان بوده، به سادگی از سومری‌ها، پذیرا شده‌اند.
نیکپور با یادآوری این نکته که زبان ایلامی‌ها با هیچ‌کدام از گویش‌های هم‌زمانش، هم‌ریشه نیست، گفت: «دستور زبان ایلامی ساده بود و در دوره‌های گوناگون، دگرگونی‌های اندکی در آن به‌ وجود آمده است.»
به‌گفته‌ی وی دانشمندان هنوز درباره‌ی نژاد ایلامی‌ها به دیدگاه یگانه‌ای نرسیده‌اند و برخی، آنها را «آسیانی» می‌خوانند به این معنا که ایلامی‌ها از نژاد ایرانی‌های بومی ایران پیش از حضور آریایی‌ها در فلات ایران هستند که این نظریه باتوجه به این‌که دانشمندان هم‌اکنون درباره‌ی مهاجرت قوم آریایی از سیبری به فلات ایران دچار شک و گمان شده‌اند و برخی می‌گویند که آریایی‌ها از آغاز ساکنان فلات ایران بوده‌اند، فرضیه‌ی آسیانی بودن ایلامی‌ها تا اندازه‌ای، مورد شک است.
رضا نیکپور افزون‌بر این سخن که ایلامی‌ها در هنر برنز و سفالگری بسیار پیشرفته بوده‌اند، گفت: «تاثیر هنر ایلامی بر روی تمدن آشور، بابل و حتا هخامنشی، نشان از قدرت و جایگاه این تمدن در میان دیگر تمدن‌های باستانی دارد.»
رضا نیکپور در این نشست که در بنیاد‌جمشید برپا بود از تمدن ایلام آغاز کرد به دوره‌های گوناگون حکومت ایلام، جنگ‌ها، پیروزی‌ها و شکست ایلامی‌ها از اقوام همسایه، نژاد ایلامی‌ها، زبان، مذهب و خط ایلامی‌ها پرداخت و در پایان با اشاره به آثار برجای مانده از این تمدن کهن که در شوش، شهداد، ایذه، تپه‌یحیا، سیلک، اشکفت‌سلمان و بسیاری دیگر از جاها، یافت شده، گفت: «روند شتاب‌دار توسعه از مهم‌ترین شوندهای نابودی آثار این تمدن است. هنگامی‌که بی‌توجه، سدهای بزرگ می‌سازیم و بخشی از یک تمدن را که گویای تاریخمان است به دست آب می‌سپاریم و یا با ماشین‌های راهسازی به‌جان آثار این تمدن می‌افتیم تا چندی دیگر چیزی نخواهد مان تا بر رویش کاوش انجام دهیم.»
به‌گفته‌ی نیکپور بر  این روند شتاب‌دار، ناملایمات طبیعت و ناآگاهی مردم را نیز باید افزود. به باور وی مشکل ما این است که در بخش فرهنگی، نگاه درازمدت نداریم، ما هنوز توسعه‌ی پایدار را نمی‌شناسیم. قرار نیست با چندتا باستان‌شناس، کارشناس و دوستدار میراث، کار درست شود. باید یک خواست ملی پا بگیرد، بحث ما بحث فرد نیست و انگشت ما به سوی یک سازمان نیست.